ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΝΟΣ ΜΕΣΗΣ (ΟΣΦΥΑΛΓΙΑ – ΙΣΧΙΑΛΓΙΑ – ΟΣΦΥΟΙΣΧΙΑΛΓΙΑ)

Ως οσφυαλγία χαρακτηρίζεται ο πόνος στην περιοχή της μέσης που μπορεί να εντοπίζεται τοπικά ή να αντανακλά στα κάτω άκρα (ισχιαλγία).

Η οσφυαλγία χαρακτηρίζεται ως οξεία, όταν έχει διάρκεια μικρότερη των έξι εβδομάδων και ως χρόνια, όταν η διάρκεια της ξεπερνά τους τρείς μήνες. Είναι συχνότερη στις γυναίκες και η συχνότητά της αυξάνει σημαντικά με την πρόοδο της ηλικίας.

Η οξεία οσφυαλγία στο 50% των περιπτώσεων υφίεται αυτόματα την 1η εβδομάδα και στο 90% μέχρι την 8η εβδομάδα. Μόνο το 5% αυτής μεταπίπτει σε χρόνια.

Η χρόνια οσφυαλγία συνιστά δομική, νευροφυσιολογική και ψυχοκοινωνική παθολογία και αντανακλά σε ένα μείζον οικονομικό και κοινωνικό πρόβλημα. Η ποιότητα ζωής του ασθενή και διάφοροι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες αποτελούν σημαντικούς προγνωστικούς δείκτες στην έκβαση της νόσου.                                                        Εξ’ ορισμού η οσφυαλγία και η ισχιαλγία αποτελούν σύμπτωμα πολλών παθήσεων και όχι συγκεκριμένη πάθηση.
Ο πόνος στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης καθώς και ο πόνος κατά μήκος της διαδρομής του ισχιακού νεύρου μπορεί να οφείλεται σε παθήσεις όπως κοίλη μεσοσπονδύλιου δίσκου, σπονδυλο-ολίσθηση, οστεοχονδρίτιδα , σπονδυλοαρθρίτιδα καθώς και στην ύπαρξη μυοπεριτοναϊκών σημείων πυροδότησης πόνου (trigger points).
Όλες οι παραπάνω παθολογικές καταστάσεις δημιουργούνται λόγω ελλειπούς συνεργασίας των μυών που κινούν την σπονδυλική στήλη και τη λεκάνη (μηχανικής αιτιολογίας οσφυαλγία). Συνεπώς η κινησιοθεραπεία είναι μείζονος σημασίας για τη διαχείριση όλων των παραπάνω παθολογικών καταστάσεων.
Οσφυαλγία επίσης παρατηρείται σε φλεγμονώδεις παθήσεις (ρευματοειδής αρθρίτιδα, αγκυλοποιητική σπονδυλοαρθρίτιδα) καθώς και σε μεταβολικά νοσήματα (οστεοπόρωση, νόσος Paget κτλ.). Σ’ αυτές τις περιπτώσεις η φυσικοθεραπεία γίνεται συνδυαστικά με τη φαρμακευτική αγωγή.
Τέλος, υπάρχουν παθήσεις που δε χρίζουν φυσικοθεραπευτικής προσέγγισης όπως νεοπλάσματα των σπονδύλων και του νωτιαίου μυελού καθώς και μικροβιακές φλεγμονές.

Η ορθή προσέγγιση της χρόνιας οσφυαλγίας συνιστά ένα πολύπλοκο και πολυπαραγοντικό θέμα, το οποίο συχνά αποτελεί διαγνωστική και θεραπευτική πρόκληση. Για το λόγο αυτό στην θεραπευτική της προσέγγιση, καλό είναι να εμπλέκονται ιατροί και θεραπευτές με βαθιά γνώση της ανατομίας, της εμβιομηχανικής και της παθολογίας της σπονδυλικής στήλης.

Στις μέρες μας έχουμε στη διάθεσή μας ένα ευρύ φάσμα θεραπευτικών επιλογών τόσο συντηρητικών, όσο και χειρουργικών. Ωστόσο, ο κάθε ασθενής θα πρέπει να εκτιμάται και να αντιμετωπίζεται σύμφωνα με τις ανάγκες του και η θεραπεία να εξατομικεύεται. Πολλές φορές η επιτυχής αντιμετώπιση του χρόνιου πόνου απαιτεί συνδυασμό διαφορετικών θεραπευτικών προσεγγίσεων. Η σφαιρική θεώρηση του ασθενή και ο σωστός συνδυασμός θεραπευτικών τεχνικών εξασφαλίζει καλύτερο και μονιμότερο αποτέλεσμα.

Η συντηρητική αντιμετώπιση στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων είναι επαρκής και μόνο επί αποτυχίας αυτής συνιστάται χειρουργική παρέμβαση. Ο ρόλος της χειρουργικής αντιμετώπισης αποτελεί αντικείμενο διχογνωμίας και συνεχώς επαναπροσδιορίζεται, καθώς οι χειρουργοί προσπαθούν να παρέμβουν στην αποκατάσταση μιας κλινικής οντότητας, της οποίας η φυσική πορεία και εξέλιξη δεν έχει πλήρως κατανοηθεί.

Από ανατομικής και εμβιομηχανικής άποψη η σπονδυλική στήλη είναι μια ευκίνητη κατασκευή, που αποτελείται από πολλές επιμέρους μονάδες (παρακείμενοι σπόνδυλοι, σύνδεσμοι, αρθρικοί θύλακοι, μεσοσπονδύλιοι δίσκοι).

Οι παρασπονδύλιοι μύες παίζουν σπουδαίο ρόλο στην υποστήριξη της σπονδυλικής στήλης, καθώς δημιουργούν κίνηση και ανθίστανται στις εξωτερικές δυνάμεις που επιδρούν πάνω της. Ο σωστός καταμερισμός των φορτίων και η διατήρηση της οσφυικής μοίρας σε λόρδωση εξασφαλίζουν την ομαλή λειτουργία της σπονδυλικής στήλης.

Ο πόνος στη μέση εκλύεται από τη βλάβη των μεσοσπονδύλιων δίσκων, των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων, των μυοσυνδεσμικών και νευρικών δομών. Όλα αυτά τα στοιχεία υπόκεινται σε κάκωση ή εκφύλιση.

Η εκφύλιση είναι αποτέλεσμα της γήρανσης, καθώς και γενετικών και μεταβολικών ή τοξικών διαταραχών. Η φθορά της σπονδυλικής στήλης σε συνδυασμό με την κακή κατανομή φορτίων και τις τυχόν δομικές ανωμαλίες, μπορούν να οδηγήσουν σε ανάπτυξη οσφυαλγίας ή/και ισχιαλγίας με συνοδά ή όχι νευρολογικά ελλείμματα. Η καθιστική ζωή και η χειρονακτική εργασία επιταχύνουν σημαντικά την όλη εκφυλιστική διεργασία.

Στο παρελθόν, οι φυσικοθεραπευτικές προσεγγίσεις επικεντρώνονταν στην ανακούφιση του πόνου. Αυτός ο τρόπος παθητικής θεραπευτικής προσέγγισης απέδιδε βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα. Αντίθετα, η πρώιμη έναρξη θεραπείας, επικεντρωμένη στη λειτουργική αποκατάσταση, αποδεικνύεται πιο αποτελεσματική επιταχύνοντας την επιστροφή του ασθενή στην εργασία του Η επίσκεψη του ασθενή στον φυσικοθεραπευτή είναι απαραίτητη, αλλά ο χρόνος που θα το επιλέξει είναι κρίσιμος.  Επίσης,  η έγκαιρη έναρξη της φυσικοθεραπείας μειώνει τον αριθμό επισκέψεων σε γιατρούς, μικρότερη διάρκεια των συμπτωμάτων, μικρότερη διάρκεια του περιορισμού στη λειτουργικότητα και ταχύτερη επιστροφή στην εργασία . Μια άλλη μελέτη έδειξε ότι η έγκαιρη ενεργητική θεραπευτική παρέμβαση είχε ως αποτέλεσμα μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης χρόνιου πόνου σε ασθενείς με οξύ μυοσκελετικό πόνο. Επίσης, άλλη μελέτη έδειξε ότι η έγκαιρη έναρξη της φυσικοθεραπευτικής παρέμβασης είχε ως αποτέλεσμα μείωση κατά 60% του κόστους που σχετίζεται με την οσφυαλγία και την χρήση της υγειονομικής περίθαλψης .

Η έγκαιρη έναρξη θεραπευτικού προγράμματος σε περιπτώσεις ισχιαλγίας και οσφυϊκής ριζοπάθειας, σύμφωνα με μελέτες, έχει αποδειχθεί ότι έχει παρόμοια οφέλη. Έχουν δηλαδή, μεγαλύτερη βελτίωση σε διάστημα παρακολούθησης έξη μηνών και ενός έτους .  Η εφαρμογή της τεχνικής του ιατρικου βελονισμου  σε ασθενείς με οξεία οσφυϊκή ριζοπάθεια βελτιώνει το πόνο και την ουδό του πόνου . Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι οι ασκήσεις σταθεροποίησης και η χρήση μηχανοθεραπείας προσφέρει ανακούφιση σε ασθενείς με οξεία οσφυϊκή ριζοπάθεια . Η σπονδυλική κινητοποίηση έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει τα συμπτώματα των ασθενών, αυξάνοντας τη λειτουργικότητα τους ελαχιστοποιώντας τον πόνο. Επίσης σημαντικό ρόλο έχει η εκπαίδευση των ασθενών για να προσαρμόσουν την καθημερινότητα τους προστατεύοντας τη σπονδυλική τους στήλη. Η ακινητοποίηση στο κρεβάτι πρέπει να αποφεύγεται, τόσο στη χαμηλή οσφυαλγία, όσο και στην οσφυϊκή ριζοπάθεια.  (ΙΑΣΩ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ,ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΤΙΓΓΙΝΑΓΚΑΣ,ΣΑΜΑΡΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ)